Zarządzanie ryzykiem procesowym

Zarządzanie ryzykiem procesowym to proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracowników zakładu oraz wykorzystania innych zasobów przedsiębiorstwa dla osiągnięcia dopuszczalnego poziomu ryzyka gwarantującego minimalizację strat wskutek incydentów, wypadków i awarii, czyli zastosowanie ogólnych zasad zarządzania do czynników odpowiadających za bezpieczeństwo instalacji.

Zarządzanie ryzykiem może być oparte o normę ISO 31000 (2018), która określa wytyczne dotyczące ujednoliconego zarządzania ryzykiem w organizacjach.

Zarządzanie ryzykiem powinno być nieodłączną częścią zarządzania przedsiębiorstwem. Powinno obejmować instrukcje, procedury, procesy oraz zasoby konieczne do określenia oraz wdrożenia programów i planów działań regulujących postępowanie na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa i jego ciągłej poprawy. Zarządzanie ryzykiem powinno być uporządkowane i systematyczne jak również dynamiczne, reaktywne i całościowe (ISO 31000: 2018).

Celem zarządzania ryzykiem jest określenie optymalnych rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających możliwości powstania poważnej awarii przemysłowej, ograniczających jej skutki, zapobiegania wypadkom, ochrony środowiska naturalnego, kontrolowania i utrzymywania ryzyka wystąpienia poważnej awarii na jak najniższym poziomie, utrzymywania urządzeń w stanie sprawności technicznej, promowania kultury bezpiecznej pracy, zaangażowania pracowników na rzecz bezpieczeństwa oraz podnoszenia poprzez szkolenia ich świadomości w tym zakresie, współpracy w zakresie zapobiegania awariom z organami kontrolnymi (m. in. PSP, WIOŚ).

Proces zarządzania ryzykiem składa się z trzech zasadniczych części:

•  analizy ryzyka,
•  oceny ryzyka,
•  kontroli ryzyka.

W pierwszym etapie procesu zarządzania ryzykiem wyznacza się wskaźnik ryzyka procesowego (analiza ryzyka) a następnie podczas oceny ryzyka podejmuje się decyzję dotyczącą dopuszczalności ryzyka. Wyznaczony wskaźnik (wielkość) ryzyka następnie podlega procesom decyzyjnym, w oparciu o które dokonuje się optymalnych wyborów w zakresie systemu kontroli ryzyka, czyli różnorodnych systemów zabezpieczeń i ochrony. Ten ostatni etap zwyczajowo nazywa się procesem zarządzania ryzykiem, choć jego realizacja zależna jest od dwóch poprzednich etapów.

Metodykę procesu zarządzania ryzykiem przedstawiono schematycznie na poniższym diagramie:

Analiza ryzyka jest głównym elementem zarządzania ryzykiem. Polega na identyfikacji zagrożeń, wyznaczaniu potencjalnych scenariuszy awaryjnych oraz na określeniu prawdopodobieństwa, wielkości skutków i wskaźnika ryzyka wystąpienia tych scenariuszy awaryjnych.

Ocena ryzyka polega na ustaleniu czy określony poziom ryzyka może być przyjęty (zapewnia bezpieczeństwo) w odniesieniu do kryteriów akceptacji ryzyka.

Do podjęcia tej decyzji potrzebne jest wprowadzenie odpowiednich kryteriów oceny zarówno dla pracowników instalacji, ludności zamieszkującej tereny wokół zakładów w obszarze narażenia, możliwe straty materialne oraz straty środowiskowe.

Po przeprowadzeniu oceny ryzyka niezbędna jest kontrola lube regulacja ryzyka, która obejmuje wprowadzenie dodatkowych systemów zabezpieczeń w przypadku osiągnięcia niedopuszczalnego poziomu ryzyka oraz zastosowania metod optymalizacji dla wyboru najbardziej korzystnych rozwiązań.

Zarządzanie ryzkiem to proces obliczeń i analiz pozwalający na ocenę zapewnienia bezpieczeństwa w instalacji procesowej. Umożliwia dobór optymalnych zabezpieczeń względem występujących zagrożeń. Prawidłowe zarządzanie ryzykiem powinno być skierowane na wszystkie możliwe obszary wpływu. 

Właściwe zarządzanie ryzykiem jest najskuteczniejszym sposobem zapewnienia odpowiedniego wysokiego poziomu bezpieczeństwa, wynikającego z polityki firmy, pożądanego zarówno ze względu na konieczność przestrzegania przepisów prawnych (polityka państwa) jak również na oczekiwania społeczne oraz możliwość uzyskania pozytywnych efektów ekonomicznych dla zakładu.